Zoran Vukosavljev: Arhitektura srpskih crkava u Mađarskoj, Budimpešta, : Srpski institut : Sektor za stručnu knjigu firme TERC Kereskedelmi és Szolgáltató Kft., 2013. urednik i redaktor teksta: Pera Lastić
„Arhitektura srpskih pravoslavnih hramova u Mađarskoj je osobeni deo istorije arhitekture. Barokna arhitektura se uklapa u unutrašnjosti pravoslavnog hrama. Pravoslavni obred preobražava prostor, i diferencira ga.
U našoj tipološkoj strukturi prikazali smo razdoblja sakralnog graditeljstva srpstva koje je doseljeno u Mađarsku. Ova narodnost koja je neposredno bila pod upravom bečkog dvora, došavši u sredinu sa velikom graditeljskom tradicijom, preuzela je forme koje su bile strane njegovoj kulturi. Posle viševekovnog sporog razvoja srpska crkvena arhitektura se rascvetala u raskošnom baroku. Nova arhitektura je dobila nova poimanja, i nakon višedecenijskog razvoja već stvorio se tip koji odgovara pravoslavnom liturgijskom prostoru.
Namera oblikovanja potiče iz balkanske poznovizantijske arhitektonske kulture. Ova tradicija kod pojedinih spomenika jasno pokazuje neposredniju vezu sa srpskim manastirima. Međutim zahvaljujući novim arhitektonskim rešenjima u 19. veku obrazuje se poseban arhitektonski tip. Privrženost tradiciji se tada već više ogleda u novijim formama, a ne toliko u oponašanju starih spomenika. U ovome se ogleda i njegova svojstvenost. Društvo Habsburške monarhije u 18-19. veku je prihvatala razne kulture. Mnogo puta pominjemo da srpskoj kulturi je pružena mogućnost u Mađarskoj za dalji razvoj i za spajanje zapadne i istočne hrišćanske sakralne arhitekture. Mnogi arhitektonski spomenici su ponikli u ovoj novoj domovini u Karpatskom bazenu, naglašavajući ovo područje koje se prostire unutar područja od Krita do Petrograda, i na kojem se odigralo sklapanje umetnosti i kulture istočne i zapadne Evrope.
Ispravnost naše tipološke strukture tumačili smo na osnovu detanjne analize arhitektonskih elemenata, odnosno određivanjem njegovog samostalnog razvoja, i to retrospektivno. Analizom ikonostasa kao najkarakterističijeg arhitektonsko-umetničko-liturgijske celine precizirali smo određene epohe.
Znamo da prilikom druge monografske analize, kao i proširivanjem dokumentacije terenskog rada na ostale spomenike može dovesti do preciznijije tipološke sturkture i do reinterpretacije naglašenih detalja. Na takav način možemo još tačnije opisati značajne spomenike istorije arhitekture Srba u Mađarskoj, u kojoj se spajaju dve tradicije. Ova knjiga je napisana na osnovu višedecenijskog temeljitog istraživačkog rada. Isto tako prikazali smo obrađene publikacije do današnjih dana, kao i njihova tumačenja, i na ovaj način želeli smo da odredimo pravac koji bi mogao da definiše glavne kategorije dalje istraživačkog rada.“
