Krajem maja tekuće, 2023. godine, počelo je rad na sređivanju i katalogizaciji zaostavštine dr Marije Kiš, nekadašnje saradnice Etnografskog instituta Mađarske akademije nauka.
Dr Marija Kiš, rođena je 1935. godine u Somboru, u mađarsko-srpskom braku. Njen otac, Lajoš Kiš bio je poznati mađarski etnomuzikolog, dirigent i kompozitor, koji je zapisao dvadesetak hiljada narodnih melodija Mađara u Jugoslaviji. On je kao stručni lektor doprineo posthumnom objavljivanju značajne zbirke Muzičke tradicije Južnih Slovena u Mađarskoj Tihomira Vujičića i po njemu je nazvano Udruženje etnologa Kiš Lajoš, mađarsko kulturno-prosvetno udruženje, osnovano 1990. u Novom Sadu.
Marija Kiš je studije etnografije i muzeologije završila 1959. godine na univerzitetu Lorant Etveš u Budimpešti. Već kao student otpočela je terenska istraživanja među Srbima u Pomazu, a svoj diplomski rad odbranila je pod naslovom Praznici Srba u Pomazu. Njeno glavno interesovanje bilo je posvećeno kalendarskim običajima Srba u okolini Budimpešte, pa je i njen kandidatski rad odbranjen 1986. bio posvećen ovoj temi. Ona je svoj radni vek provela u Etnografskom institutu MAN. Baveći se svojom osnovnom temom obilazila je srpske zajednice u okolini Budimpešte, poput Lovre, Pomaza, Kalaza, Sentandreje i Čobanca. Kasnije se njeno stručno interesovanje proširilo i na druge južnoslovnske etničke grupe u okolini Kalače i Baje, pa je terenska istraživanja vršila i u Dušnoku, Baćinu i Santovu, među tamošnjim katoličkim Racima, Bunjevcima i Šokcima. Rezultate ovih svojih istraživanja sumirala je i objavila na mađarskom 1988. godine u zbirci studija pod naslovom Južnoslovenski običaji u Podunavlju (Délszláv szokások a Duna mentén).[1]
Zaostavština sadrži dugi niz godina skupljanu raznovrsnu bibliotečku i arhivsku građu, vrednih istorijskih dokumenata, terenske audio i video snimke i njihove zapise, notne zapise i beleške, niz muzičkih partirura, fotografije, prepise i lične predmete od Marije Kiš i njenog muža Imre Heđija (etnograf, muzeolog), kao i njenog oca, Lajoša Kiša.
Projekat obrade se ostvaruje zahvaljujuću zajedničkoj saradnji između Muzikološkog instituta MAN, Etnografskog instituta MAN i ne u poslednjem redu, Srpskog instituta u Budimpešti, bez čijeg doprinosa zaostavština bi bila uništena.
[1]LASTIĆ, Pera – PRELIĆ, Mladena: Marija Kiš (1935-2019), Glasnik Etnografskog instituta SANU LXVIII (2); 507–511. Link: https://www.ei.sanu.ac.rs/index.php/gei/article/view/916/813
